د جنازی لمونځ

 دجنازی لمونځ فرض کـفايه دی يعنی پرهر هغه مسلمان چه له مړی څخه خبروی پرهغه دا لمونځ فرض کـفايه ده اوکه د هغو له جملی څخه څو نـفـره هم دا لمونـځ ادا کړی نو د ټولو له ذمه څخه فرض خلاصيـږی او که هيڅوک لمانځه ته حاضر نشو نو هغوی ټول ګـناه ګار دی اصلاً پدی لمانـځه کشی د مړی لپاره دعا کول دی نو ځـکه په دی لمانځه کښی قرائت، رکوع ، سجده او نور لـکه د نورو لمنځونو په شان نشته.

د مړی لپاره شرطونه:مړی بايد مسلمان وی، مړشوی وی(زوندی دنياته راغلی وی که چيرته له موره مړ پيداشی دهغه جنازه نشته)، بايد له نجاسته پاک وی که چيرته نجاست له مړی څخه راوتلی وی او دفـع ئی مشکله وی لمونځ ئی روا دی، کـفـن ئی پاک وی، مړی د لمونځ کونکو مخته بايد کيښودل شی، د باغی او غله لمونځ چه په جنګ کښی مړ شوی وی نه کيـږی، دمړی جنازه تر څو چه غسل يا تيمم ور نکړشی نه کيـږی که بدون له غسله خښ شی نو په قبر ئی جنازه بايد وشی اوکه مخکی له خښيدو ئی جنازه شوی وی هغه صحيح نده پر قبر ئی بايد دوباره جنازه وشی، که مړی بدون له جنازی خښ شوی وی تر دريو ورځو د په قبر جنازه وشی وروسته له هغه جنازه نه کيـږی، په هغه شی چه مړی پر کيښودل کيـږی لازمه نده چه هغه پاک وی صرف پرهغه کـفـن بايد چټـل نشی، د مړی عورت بايد پټ وی، پرهغه شی چه مړی ايښی وی هغه بايد پرځمکه وی که په لاسونو ياموټر يا بل شی باندی وی جنازه نه کيـږی، د مړی په غياب کی هم جنازه نکيـږی.په جومات کښـی جنازه کول مکروه دی او مړی بايد د جومات نه د باندی کيښـودل شی.

دجنازی په لمانځه کښی څلور تکبـيـره او قيام يعنی دريدل(که عذر نوی) فرض دی، ثنا، درودپه حضرت محمد مصطفی، دعا او بـښـنه مړی ته سنت دی، د جنازی لمونځ که په جماعت وشی اويا صرف د يوه نفر په واسطه که نر وی ياښځه يا نابالغه وی فرض ادا کيـږی.

دجنازی د لمانځه طريقه: له هرڅه دمخه نيت کوی داسی: نيت می وکړ چه اداکړم لمونځ د جنازی، ثناده الله تعلی لره، درود پر حضرت محمد صلی الله عليه وسلم، او دعا کوم د حاضر ميت لپاره بيا اللهُ اَکْبَرْ ويل کيـږی او دواړه لاسونه غوږو ته پورته کيـږی، لاسونه لـکه په نورو لمونځونو کی تړل کيـږی او سُبْحَنَکَ اللَّهُمَّ وَ بِحَمْدِکَ وَتَبَرَکَ اسْمُکَ ،وَ تَعَالَی جَدُّکَ وَ جَلَّ ثَنَآءُکَ وَلَا اِلَهَ غَيْرُکَ

ای زما معبوده ستا ذات پاک دی،  ثنا صفت تا لره دی، دستا نام با برکـته دی، ستا ذات لوړ او اعلی دی، او لوړ دی ستا ثنا اوصفت، بدون له تا څخه هيڅ معـبـود نـشـته بيا دوهم تـکـبـير بدون له دی چه لاسونه غوږو ته يوسی  بلـکه په هغو تړلو لاسونو ويل کيـږی او له هغه وروسته د لمانځه دواړه درودونه ويل کيـږی بيا دريـم تـکبير ددوهم په شان ويل کيـږی او له هغه وروسته د مړی له پاره دعا ويل کيـږی چه لاندی بيانيـږی او له دعا وروسته څلورم تکـبـير ويل کيـږی او سلام ګرځی.

د مړی له پاره دعا:اول دبالغ نارينه او زنانه مړی له پاره اَلَّهُمَّ اغْفِرْ لِحَيِّنَا وَ مَيِّتـِنَاوَشَاهِدِ نَاوَغِائِبِنَاوَصَغِيْرِنَا وَکَبِيْرِنَا وَذَکَرِيْنَا وَاُنْثـَنـَا اَلَّهُمَّ مّنْ اَحْيَـيْـتَـهُ مِـنَّا فَاَحْيِهِ عَلَی الْاِسْلَامِ وَمَنْ تَوَفَيْتَهُ مِنَّا فَتَوَفّهُ عَلَی الْاِيْمَانِ ای الله بـښـنه وکړی ژونديوته مړوته حاضريـنـوته غايـبـيـنـوته وړوته لويانوته سړيوته ښځوته، ای الله په موږ کی چه څوک ژوندی لری پر اسلام ئی ژوندی ولری اوپه موږ کی چه څوک وفات کوی نو په ايمان سره ئی وفات کړی.

دوهم دنا بالغ هلک له پاره اَلَّهُمَّ اجْعَلْهُ لَنَافَرَطًاوَّ اجْعَلْهُ لَنَا اَجْرًا وَّ ذُخْرًا وَّ اجْعَلْهُ لَنَاشَافِعًاوَّ مُشَفَّعًا ای الله دا هلک د موږ له پاره مخکښ سمبالونکی جوړ کړی او دموږ له پاره داجر موجب او په وخت کار راتلونکی جوړ کړی او داسی سفارش کونـکی وګرځوې چه سفارش ئی قبول شی.

دريم د نابالغه جلۍ له پاره اَلَّهُمَّ اجْعَلْهَا لَنَافَرَطًاوَّ اجْعَلْهَا لَنَا اَجْرًا وَّ ذُخْرًا وَّ اجْعَلْهَا لَنَاشَافِعًاوَّ مُشَفَّعًا ای الله دا جلۍ د موږ له پاره مخکښه سمبالونکې جوړه کړې او دموږ له پاره داجر موجب او په وخت کار راتلونکې جوړه کړې او داسی سفارش کونکې وګرځوې چه سفارش ئی قبول شی.

دمړی وړل او خښول: کله چه مړی وړی نوبايددتخت يا کټ څلورسره پښـی ئي ونيـول شی اوپه تلوار د وړی او کله چه هيديری ته ورسيـږی نو اول د جنازه کيـږدی او وروسته که خلګ کينستل نو کينستـل ورته جائـزدی مګر د جنازی له کـيښـودلو تر مخه کيناستل مکروه دی، قبر بايد د نيم قد(ترسينی) په اندازه ژورشی له هغه څخه زيات ژور بهتره ده اوکه لـهد پکښـی جوړشی نو لاښه ده، مړی بايد د قبلی له طرفه قبر ته ور ټيټ شی او هغه په ښی طرف چه مخ ئی دقبلی طرف ته وی کيښـودل شی داسی لکه چه په ښی اړخ ويده وی ورسته هغه غوټی چه کـفـن ته ور ولـيدلی وی هغه خلاصوی او بيا لـهد د خښتـو يا ډبرو په واسطه پـټـوی، په پـخو خښتـواو لرګيـو اوداسی نورو شيانو د لهد پـټـول مکروه دی وروسته هغه خاوری چه د قبر د کـينـدلو په خاطر ئی له ځمکی را ايستلی وی بيرته قبر پر پوښـی او قبر مائي پشته جوړوی دقبرونو په بل شان،  هوار او له ګـچو سمنـټـوجوړول ګـناه ده.

دشهيد حـکم: هغه مسلمان چه کـفارو وژلی وی او يا دجنګ په ميدان کښـی په داسی حال پـيداشی چه په وجود کښـی ئی د زخم نښه وی او يا کوم مسلمان هغه په ظلم سره وژلی وی شهيد بلل کيـږی د شهيد دبدن ويـنی نه مـينـځل کيـږی او کالی ئی هم نه ايستل کيـږی ولی پوستـيـن، بـوټـونه، موزی او نور اضافـګی شيان تريـنه ايستـل کيـږی.

هغه څوک چه د جنګ له ميدانه څخه ژوندی يوړل شی او يا له زخمی کيدو څخه وروسته دوا يا کوم بل شی وخوری د نورو مړو په شان ميـنـځل کيـږی او هغه څوک چه په حد يا قصاص باندی ووژل شی هغه ته هم غسل او کـفـن ضروری دی.